Havayolu İttifakları (Alliances)

Deregülasyon dönemi sonrasında küreselleşmenin de etkileriyle çok sayıda havayolu şirketinin farklı stratejiler gözeterek hava taşımacılığı pazarına girmeye başlaması bir yandan bilet fiyatları aşağıya doğru çekerken bir yandan da taraflar arasında acımasız bir rekabeti körüklemekteydi. Denkleme petrol fiyatlarındaki dalgalanmalar ve agresif büyüme politikaları da eklendiğinde pazardaki payını kaybetme riski taşıyan çok sayıda havayolu şirketi çeşitli anlaşmalar ve ortaklıklar kurarak müşterilerine daha kaliteli bir hizmet sunma arayışına girişti. Bu sayede emniyetten ve konfordan feragat etmeden pazar payını koruyabilmek hedeflenmekteydi. Farklı alanlarda iş birliğine yanaşan havayolu işletmeleri aşağıdaki tabloda* özetlenen çeşitli anlaşmalar marifetiyle havayolu ittifakları olarak adlandırılan iş modeline dahil oldular.

Anlaşma tipi	İçerik	Pay
Kod Paylaşımı	Anlaşma yapılan havayolu işletmesi şirketler arasında spesifik uçuşlar için uçuş kodu ve numarası kullanarak bilet satışı yapılmasıdır.	%29
Blok Rezervasyon	Havayolu işletmesinin başka bir havayolu işletmesinin koltuklarını rezerve ederek, kendi uçuşlarında satışını yapmasıdır.	%15
Gelir Paylaşımı	İki ya da daha fazla havayolu işletmesinin ortak girişimleri sonucunda elde ettikleri total gelirlerin paylaşımıdır.	%8
Uçak Kiralama (wet lease)	Bir havayolu işletmesinin başka bir havayoluna ait uçağı personeli ile birlikte kiralaması işlemidir.
Franchising	Havayolu işletmesinin bir başka işletmenin çeşitli marka haklarını kullanarak kendi uçak ve personeli ile hizmet vermesidir.
Bilgisayar Rezervasyon Sistemi	Havayolu işletmesinin diğer havayolu işletmesinin rezervasyon sistemini kullanımı veya kendi sistemine uyarlamasıdır.
Sigorta ve parça havuzu oluşturma	İki veya daha fazla havayolu işletmesinin bahsi geçen hizmet ve parçaları birlikte satın almasıdır.
Müşterek Hizmet	İki havayolu işletmesinin, kombine uçuş hizmeti vermesidir.	%13
Yönetimsel Anlaşma	Bir havayolu işletmesinin diğer havayolu işletmesinin bazı operasyonlarını yönetmek için yapmış oldukları anlaşmalardır.	%3
Bagaj Kullanımı ve Bakım Hizmetleri	Havayolu işletmecileri arasında belirli hizmetlerin yönetimi için yapılan anlaşmalardır.	%9
Müşterek Pazarlama	İki veya daha fazla havayolu işletmesinin müşterek hizmetlerin pazarlanması hususunda yaptıkları çalışmalardır.	%16
Ortaklık	Ortaklıklar ve müşterek girişimleri kapsar.	%7

Oum ve Yu (1998)’nun çalışmaları modern havacılık periyodu göz önüne alındığında havayolları şirketleri arasındaki ilk uluslararası ortaklığın Air Florida ve British Island arasında 1986 yılında kurulduğundan söz etmektedir. Sonrasında ise Delta Airlines, Swissair ve Singapore Airlines arasında yapılan bir dizi anlaşma neticesinde “Global Excellence” projesi 1989’da hayata geçirilmiştir. Günümüze geldiğimizde 1990’ların sonundan itibaren “Star Alliance”, “One World” ve “Sky Team” olarak karşımıza geçen dev ittifaklar, üye havayolu şirketleri arasındaki geliştirilmiş bir dizi mutabakat ve ortaklığı temsil etmektedir. Aşağıdaki tablodan** bahsi geçen 3 büyük havayolu ittifakının üye sayıları, taşıdıkları yolcu sayıları, filo genişlikleri ve uçuş ağı gibi bilgilere göz atabilirsiniz.

Büyük ittifakların yanı sıra yeni iş modelleri ve stratejilerinde gelişimiyle, bölgesel taşıyıcılar ve düşük maliyetli taşıyıcıların da dahil oldukları U-Fly Alliance, Value Alliance ve Vanilla Alliance ittifaklarından söz edilebilir.

Havayolu İttifakları neden önemli?

Yolcular ve havayolu işletmecileri birlikte düşünüldüğünde havayolu ittifaklarının en önemli faydası ulaşım ağının optimizasyonuna sunulan katkılar ve yeni  genişlemelere imkân tanımasıdır. Bu sayede daha fazla destinasyona uçuş gerçekleştirilebilirken kod paylaşımı ve blok rezervasyonlar sayesinde de uçuş süreleri azaltılmakta, bağlantılı uçuşlar daha zahmetsiz hale gelmektedir. Yolcular için son noktadan bavullarını alabilme ve sadakat programları neticesinde elde ettikleri hakları ittifaka dahil işletmeciler özelinde kullanabilme son olarak da gelişmiş lounge deneyimleri gibi çok sayıda fayda göze çarpmaktadır. Havayolu işletmeleri açısından da marka değerinin arttırılması, emniyet kültürünün geliştirilmesi, uçuş operasyonlarının optimize edilmesi sayesinde maliyetleri azaltma ve farklı pazarlara erişebilme gibi çok sayıda olumlu etkiden söz edilebilir.

* Rhoades, D.L. (2014). Evolution of International Aviation: Phoenix Rising (3rd ed.). Routledge. 
** Heshmati, Almas & Kim, Jungsuk. (2016). Efficiency and Competitiveness of International Airlines.