ATM ve ATC; insan, makine, teknoloji ve çevrenin karmaşık etkileşimlerine dayanan sosyo-teknik sistemlerdir. Bu sistemlerin operasyonel verimliliği ve emniyet standartları, front-line olarak görev alan Hava Trafik Kontrolörlerinin (ATCO) performansına bağlıdır. Güne güne artan hava sahası kullanıcıları, yeni teknolojiler ve beklenmedik durumların yarattığı karmaşıklık, ATCO'ların karar alma süreçlerini farklı perspektiflerden analiz eden bütüncül modellere duyulan ihtiyaca işaret etmektedir. Bu makale, ATCO karar alma mekanizmalarını anlamak için üç temel teorik yaklaşımı; Daniel Kahneman'ın Sistem 1 (hızlı, sezgisel) ve Sistem 2 (yavaş, analitik) düşünme modelleri, Dave Snowden'ın Cynefin çerçevesi ve Jens Rasmussen'in Beceri-Kural-Bilgi (SRK) temelli performans kavrayışını bir araya getirir. Kahneman'ın çalışması, kararlarımızın ardındaki temel bilişsel süreçleri açıklarken, Cynefin çerçevesi ise kontrolörlerin karşılaştığı operasyonel durumları doğalarına göre (basit, komplike, karmaşık, kaotik) sınıflandırarak duruma uygun stratejiyi belirlemeye yardımcı olur. Rasmussen'in SRK modeli ise bu denkleme, kontrolörün göreve olan aşinalığına bağlı olarak performans seviyelerini yorumlarken, olası hata türlerini de ekleyerek derinlik kazandırır. Bu üç modelin entegrasyonu, performansını şekillendiren stres, iş yükü ve otomasyon gibi faktörlerin etkilerini daha kapsamlı bir şekilde analiz etmek için güçlü bir analitik zemin sunarak, geleceğin hava trafik kontrol sistemleri için de daha dayanıklılık (resilience) odaklı, emniyetli stratejiler geliştirilmesine olanak tanımaktadır.
"Hava Trafik Kontrolörleri İçin Gelişmiş Karar Alma Stratejileri: Kahneman Sistem 1-2, Cynefin Çerçevesi ve SRK Modeli" temalı çalışmanın satır başları:
1.Kahneman'ın Sistem 1 ve Sistem 2 Görüşleri
1.1 Sistem 1: Hızlı Düşünme
1.2 Sistem 2: Yavaş Düşünme
2. Cynefin Çerçevesine Genel Bakış
2.1 Alanların Özellikleri ve Yönetim Yaklaşımları
2.2 Cynefin Çerçevesinin Hava Trafik Kontrolörleri Özelinde Uygulamaları
3. Havacılıkta İnsan Performansı (HP) ve Cynefin İlişkisi
4. SRK Modeli
4.1 SRK Modeli ve Hata Yönetimi
Çalışmanın tamamını önizleyebilir ya da daha sonra okumak için indirebilirsiniz.
Çalışmayı orijinaline sadık kalarak, yazar bilgilerine atıfta bulunup paylaşabilirsiniz.(alert-warning)
Varlık F., Hava Trafik Kontrolörleri İçin Gelişmiş Karar Alma Stratejileri: Kahneman Sistem 1-2, Cynefin Çerçevesi ve SRK Modeli, Haziran 2025.(alert-success)
Lütfen ofansif bir dil kullanmadığınızdan, yapıcı öneriler ve eleştirilerde bulunduğunuzdan emin olun. Yorumlar denetlendikten sonra uygun bulunursa yayımlanmaktadır. Anlayışınız için teşekkürler.